Nog niet zo heel lang geleden was het normaal om elke 6 weken je paard te ontwormen. De spuiten met ontwormingsmiddel kon je zo bij een boerenbond kopen. Omdat er signalen kwamen dat er resistentie aan het optreden was bij de wormen is dit veranderd. Je kan nu de middelen alleen nog via een veearts verkrijgen. Maar gelukkig is er nog een mooie ontwikkeling gaande zodat er alleen nog maar ontwormingsmiddel nodig is als er inderdaad spraken is van wormenbesmetting. De mest wordt onderzocht op eitjes die geteld worden. Aan de hand hiervan wordt er dan gekeken of bestrijding nodig is. Het is namelijk zo dat er niet preventief ontwormd kan worden. Voor de zekerheid of standaard twee keer per jaar ontwormen heeft dus geen zin.

Ontwormingsmiddelen zijn gewoon gif. Het doodt parasieten in de darmen. Uit onderzoek is gebleken dat de werkzame stof (de meest gebruikte) ivermectine met de mest naar buiten komt in giftige hoeveelheden. Dit klinkt natuurlijk ook logisch maar het komt daardoor ook in de bodem terecht en in het (grond)water. Deze stof breekt zeer langzaam af en is nog jaren terug te vinden in de bodem waar de mest heeft gelegen. Ivermectine is een zenuwgif en dood diverse vliegenlarven, mestkeverlarven en mestkevers naast dat het maag-darmparasieten doodt. Vliegenlarven en mestkevers vormen een belangrijke schakel in het ecosysteem. Ze zijn een belangrijke voedselbron voor vogels en zoogdieren. Ze zorgen ervoor dat de mest toegankelijk is voor de regenwormen. Mestkevers zijn vooral in de zomer grote helpers bij het onder controle houden van het wormenbestand. Doordat ze de mestbollen openbreken kan de mest in de zon geheel opdrogen en maken wormenlarven geen kans meer. En de regenwormen zijn op hun beurt weer voedsel voor andere dieren bijvoorbeeld egels, mollen en spitsmuizen. Die dus allemaal in aanraking komen met het gif. Bovendien wordt ook de bodem besmet en niet alleen in je eigen weide maar ook (via het grondwater of zelfs buitenritten) in bijvoorbeeld natuurgebieden. En later natuurlijk ook nog de grond (akkers en weiden) waar de mest op wordt uitgereden. Paardenmest op je moestuin is in zo’n geval dan niet zo’n goed idee.

Om terug te komen op de vraag of ontwormen wel noodzakelijk is, het is heel normaal dat paarden een bepaalde hoeveelheid parasieten in hun darmen hebben. Of dit vervolgens een probleem wordt heeft alles te maken met de gezondheid en weerstand van de paarden. Bovendien kan je kans op besmetting door grazen nog verder verkleinen door regelmatig de mest te verwijderen, zelf doe ik dat twee keer per dag. Als je paarden gehuisvest zijn in een track systeem dan zijn de voeder- en mestplekken gescheiden wat de kans op besmetting nog verder verkleint. Het is namelijk zo dat 5 % van de wormenpopulatie zich in het paard bevindt en 95% in het weideseizoen op de wei/track. Hier kan je dus een enorme winst behalen. Het heeft ook nog voordelen dat de bodem schoner blijft wat de hoeven ten goede komt.

De weerstand van het paard hangt samen met de toestand in zijn darmen. Het ontwormingsmiddel dood niet alleen de wormen maar tast ook de darmflora aan en daarmee de algehele gezondheid. Daarom is het verstandig om de algehele gezondheid te bekijken als je vermoedt dat je paard wormen heeft. Als je paard mager is, slechte vacht en hoeven heeft en na mestonderzoek blijkt dat het wormen heeft kan je er voor kiezen om te ontwormen. Maar je kan ook kritisch naar het voer kijken. Waarom hebben de wormen de kans gekregen om zich te vermeerderen? Door de voeding van je paard zoveel mogelijk cellulose te laten bevatten en zo min mogelijk suiker en zetmeel blijft de darmflora optimaal en het klimaat voor de wormen zo onaantrekkelijk mogelijk.

Hiermee bedoel ik niet dat je nooit moet ontwormen maar dat je het ook van een andere kant kan bekijken.

Er zijn daarnaast nog andere mogelijkheden om het de wormen onaangenaam te maken in de darmen. Bijvoorbeeld door je paard pompoenpitten te geven, af en toe een klein handje is al voldoende. Sommige kruiden, zoals Plantago lanceolata (Smalle weegbree), Cichorium intybus (Wilde cichorei), Tanacetum vulgare (Boerenwormkruid), Artemisia vulgaris (Bijvoet), luzerne en esparcette blijken een antiparasitaire werking te hebben. Paarden geven ook zelf aan of ze behoefte hebben aan deze kruiden omdat ze tannines bevatten die ze niet altijd graag eten. Kruiden zijn geen ontwormingsmiddelen maar wormen afdrijvend, ze doden de wormen niet en laten de darmflora intakt. De werkzame stof varieert ook in planten dus de dosering is niet zo te geven. Regelmatig aanbieden in kleine hoeveelheden werkt het beste.

Ik zelf ben zeer terughoudend met ontwormen door middel van ivermectine. Het is gif dat je toedient, het wordt terug gevonden in de bodem waar de mest heeft gelegen en er is weinig bekend over wat het teweeg brengt in het paard zelf. Ik kijk vooral hoe mijn paarden zijn. Hoe is hun gedrag, zijn ze te mager, hoe is hun algemene gezondheid. Aan de hand daarvan bepaal ik of ik ze ga testen (via mestonderzoek) en of er dan in gegrepen moet worden.

Zolang een paard er goed uitziet en zich normaal gedraagt is er geen reden tot actie, don’t fix it when it’s not broken!

In het boek “Het grazen in het landschap plantenboek – Wat paarden eten” vind je uitgebreide beschrijvingen van planten die ingezet kunnen worden om wormen te verdrijven.

Bronnen:

Antiparasitaire middelen en de receptplicht voor paarden
M.M. Sloet van Oldruitenborgh-Oosterbaan, D.C.K. van Doorn, W. Holland, J. van Herten, H.W. Ploeger en J. Fink- Gremmels Tijdschrift voor Diergeneeskunde • Deel 134 • Aflevering 7 • 1 april 2009

Ontwormingsmiddelen in de natuur
Joost Lahr, Ruud van Kats en Steven Crum, Alterra, Wageningen UR Februari 2007

Ecologische effecten van het ontwormingsmiddel ivermectine Joost Lahr, Ruud van Kats, Annemariet van der Hout, Dennis Lammertsma en Bert van der Werf (Centrum Ecosystemen van Alterra), Hans Zweers (Centrum Water en Klimaat van Alterra) Andries Siepel (Unifarm)
Vakblad natuur bos landschap, december 2011

Effecten van antiparasitaire middelen op bodemdieren
Dr. Joost Lahr 2016 (Leve(n)de bodem! kwartaal 3 2016)

Inventarisatie mogelijke risico’s van antiparasitaire diergeneesmiddelen voor grondwater en oppervlaktewater
RIVM Briefrapport 2017-0009 A.M.A. van der Linden et al.

https://wormbestrijding.nl/wormbestrijding-bij-paarden/nieuwe-wormbestrijding-paard/weidemanagement/