Crataegus monogyna

Vanaf eind februari, wanneer de temperatuur het toelaat, ontluiken de eerste blaadjes van de meidoorn maar dan duurt het nog een maand voordat Noah er interesse heeft. De meidoorn is ook zo’n plant waar Molly zich van moest laten overtuigen door Noah. Dat duurde niet lang en nu eet Molly het net zo graag als Noah en Hanna.

Tijdens mijn opleiding als hovenier stond de meidoorn op onze plantenlijst zowel bij de bomen, de struiken als bij planten die geschikt zijn voor een haag. Daar leerden we ook dat er twee soorten zijn, de één-stijlige meidoorn (Crataegus monogyna) en de twee-stijlige meidoorn (Crataegus laevigata). Zoals de naam al doet vermoeden bloeit de meidoorn vanaf mei. Afhankelijk van de temperatuur kan dit soms ook eerder zijn. Wanneer ze in bloei staan zou je in principe makkelijker kunnen zien om welke soort meidoorn het gaat maar vergeet alleen niet dat het hele kleine bloempjes zijn met hele kleine stijlen. De twee-stijlige meidoorn komt hier niet zo veel voor omdat deze met name in Midden- en Zuid-Europa inheems is. Crataegus laevigata ‘Paul’s Scarlet’ is een cultivar van de tweestijlige meidoorn die met name als boom aangeplant wordt in tuinen en langs straten. Deze heeft prachtige roze gevulde bloemen.
Tijdens mijn onderzoekje voor dit artikel ben ik heel wat meidoorns, hier in de omgeving, gaan bekijken. Wat mij opviel is dat er behoorlijk wat verschil zit in de ontwikkeling en vorm van het blad. Dit kan komen door bijvoorbeeld de standplaats maar het is ook zo dat er heel veel verschillende soorten meidoorns ontstaan doordat ze onderling bestoven worden. Er was ook veel verschil in de ontwikkeling van de bloemknoppen, dit heeft ook te maken met de leeftijd van de boom/struik. De meidoorn bloeit pas na vier tot vijf jaar met kleine witte bloempjes, hierna komen de besvormige vruchtjes van ongeveer 1 cm groot die van groen langzaam naar donkerrood kleuren. Wanneer je de meidoorn gebruikt als haag zullen er beduidend minder bloemen en vruchten zijn door het snoeien. Meidoorn groeit het liefste op een vochtige voedselrijke bodem.
Niet de alleen de meidoorn zelf is een waardevolle plant voor zijn omgeving maar als haag zorgt hij ervoor dat er een plek is waar ook andere planten graag groeien. Ook zorgt de meidoorn voor schuilmogelijkheden voor vogels en andere kleine dieren. De meidoorn is een waardplant voor een groot aantal motten en kevers maar ook voor vlinders waaronder de prachtige koningspage.

Meidoorn is een van oudsher gebruikte heester. Voor de introductie van prikkeldraad in Europa begin 1900 werden weiden en akkers afgezet met meidoornhagen. Het taaie maar toch ook buigzame hout zorgde ervoor dat de hagen zodanig gevlochten konden worden dat ze vee binnen hielden in de weilanden. Helaas zijn veel hagen verloren gegaan omdat er in jaren ’50 gedacht werd dat meidoorn de drager was van bacterievuur dat een epidemie veroorzaakte onder appel- en perenbomen. Daarom zijn ze toen massaal verwijderd en verbrand. Uit onderzoek in de jaren ’80 bleek dat het niet de meidoorn was die de fruitbomen aantasten maar dat het andersom was. Gelukkig zijn er nog gebieden waar je het oorspronkelijke idee kan zien. Bijvoorbeeld de Maasheggen bij Boxmeer, in de noordelijke Maasvallei op de grens tussen Noord-Brabant en Limburg. Dit is zo’n speciaal gebied dat het sinds de zomer van 2018 de UNESCO biosfeerstatus heeft. Dit geeft aan dat het een gebied is waar de samenwerking tussen mens en natuur perfect samenkomt.

Het is inderdaad wel een feit dat de meidoornhagen werden aangetast door bacterievuur. Dit komt omdat ze net als peren- en appelbomen tot de rosaceae (roos-achtige familie) behoren. Niet alle leden van deze familie zijn gevoelig voor bacterievuur, pruimen en kersen bijvoorbeeld, hebben er geen last van. Wat ook een rol heeft gespeeld bij de snelle verspreiding van deze plantenziekte is dat er meidoorns uit Italië zijn gebruikt die doordat er bij ons een ander klimaat is zwakker zijn. Tevens zijn de fruitbomen ook gekweekt op een hoge productie waardoor hun weerstand lager is tegen ziekten.
Er zijn daardoor met betrekking tot het aanplanten van meidoorns wel enkele regels opgesteld. Er zijn zogenaamde beschermde gebieden in zowel Nederland als in België waar speciale regels gelden omtrent de aanplant, vaak zijn het gebieden waar peren en appels gekweekt worden. Het is daarom verstandig voor de aanplant van een haag even te kijken of je binnen zo’n gebied valt om teleurstelling te voorkomen. Al denk ik persoonlijk dat het probleem vooral bij de lage weerstand van de fruitbomen en de verkeerde soort meidoorn zit en door het gebrek aan biodiversiteit in het landschap. Daarom is het wel van belang om voor de Crataegus monogyna te kiezen bij nieuwe aanplant.

Ondanks dat de meidoorn behoorlijke doornen kan hebben, wat per plant kan verschillen, trekken paarden zich daar niet altijd iets van aan met betrekking tot het eten ervan. Het fijne van de meidoorn is dat alle delen gegeten kunnen worden door paarden. Schors, bladeren en knoppen in het voorjaar en zomer en de rijpe vruchten in augustus en september. Het is ook niet van belang welke soort, de één-stijlige of de twee-stijlige meidoorn worden ook in de boeken in één adem genoemd.
De meidoorn behoort tot een van de soorten waarvan de medicinale werking wetenschappelijk is aangetoond en zou werken bij klachten aan hart- en bloedvaten.
Een studie heeft aangetoond dat meidoorn een sterke regulerende werking heeft op de hartspier, de bloeddruk en de bloedsuikerspiegel. Daarnaast werkt meidoorn kalmerend op het zenuwstelsel bij stress, angst en gespannenheid.
Omdat het de doorbloeding verbetert wordt het in de fytotherapie ook vaak ingezet bij kreupelheid, gewrichtsproblemen en ontstekingen. In combinatie met andere planten kan het ook zijn werk doen in gevallen van koliek door stress omdat het ontkrampt en rust geeft.

De bloeiende toppen bevatten de meeste voedingsstoffen. Onder andere flavonoïden, alkaloïden, tannines, glycosiden, pectine en amygdaline. Maar ook kalium en vitamine C.
In de bessen komt nog meer vitamine C voor en bèta-caroteen.

De meidoorn is een zeer waardevolle en veilige plant die zeker een verrijking is van de woonomgeving van je paard. Niet alleen voor je paard om van te eten maar ook voor andere dieren en planten die graag in zijn omgeving voorkomen. Noah en Molly zijn alle twee erg gek op de bladeren en de knoppen. Ik ga in het najaar uitproberen of ze ook de bessen lusten.

View this post on Instagram

A post shared by Marsha Wijlhuizen (@marsha_wijlhuizen)

Bronnen:
www.annetanne.be/kruidenklets/2008/03/21/mythe-meidoorn-perenvuur/
www.floravannederland.nl/planten/eenstijlige_meidoorn
www.maasheggenunesco.com/nl/
www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3249900/
www.nvwa.nl/onderwerpen/plantenziekten-en-plagen/bacterievuur
www.wikipedia.org/wiki/Meidoorn

Groot handboek geneeskrachtige planten Dr. Geert Verhelst
Kräuter für Pferde Claudia Liath
The complete herbal handbook for farm and stable Juliette de Baïracli Levy

Het voeren van de door mij besproken planten aan paarden is volledig op eigen risico. Ik beschrijf louter de observaties van mijn eigen paarden en ben geen arts of therapeut. Bij ziektes altijd een arts of kundige therapeut raadplegen.