Fraai haarmos en grove den
Polytrichum formosum en Pinus sylvestris
Dat Molly een andere voorkeur dan Noah heeft wat betreft planten, daar ben ik al achter gekomen. Zij eet bijvoorbeeld bosbes struikjes, daar hebben Noah en Hanna nooit van geproefd en dan moet het echte moment voor Molly nog komen. Ze is vanaf november bij ons en in de winter is de keuze toch al beperkt. Daarom ben ik benieuwd naar de keuzes die zij maakt wanneer straks alles weer volop in blad staat.
Fraai haarmos
Tijdens onze eerste wandelingen toonde Molly eigenlijk al meteen interesse in mos. In de eerste instantie dacht ik dat ze in haar enthousiasme mos aanzag voor gras, ze graasde echt alsof het gras was. Noah en Hanna hebben nog nooit een hap van mos genomen, wel weet ik dat er paarden zijn die ervan eten. Inmiddels is Molly’s behoefte ook minder geworden en eet ze er zo nu en dan een hap van.
Molly kiest altijd één bepaald soort mos, dat zijn die mooie groene pollen van het fraai haarmos (Polytrichum formosum). Wanneer je je in de mossen verdiept blijken er veel meer soorten te zijn dan je zo op het eerste gezicht zou denken. Daarom was het ook een puzzel om uit te zoeken om welke soort haarmos het ging. De minuscule verschillen in sporendoosjes zijn bijvoorbeeld lastig vast te stellen maar gelukkig is de groeiplaats ook van belang. Fraai haarmos groeit graag op beschaduwde plaatsen op zwak zure, zandige en/of lemige, voedselarme bodem, dat kan in naald- en loofbossen zijn. Ze kunnen kleine zoden maken maar ook uitgestrekte bultige tapijten vormen. Door de voorkeur voor zwak zure grond komt fraai haarmos ook voor op de heide. Fraai haarmos komt zeer algemeen voor in alle gematigde en koude streken van Midden- en Noord-Europa.
Natuurlijk ben ik nieuwsgierig naar Molly’s voorkeur voor fraai haarmos maar over eventuele redenen daarvoor kan ik niets vinden. Fraai haarmos wordt namelijk nergens genoemd als zijnde geneeskrachtig of besproken in verband met zijn voedingswaarde. Alleen het familielid berghaarmos (Polytrichastrum alpinum) zou veel antioxidanten bevatten maar deze groeit niet bij ons.
Mossen die wel genoemd worden als geneeskrachtig zijn bijvoorbeeld ijslands mos (Cetraria islandica) en rendiermos (Clandina rangiferina), maar omdat deze geen familie van haarmos zijn zullen ze waarschijnlijk ook niet dezelfde werking hebben. Bovendien zijn deze twee zeldzaam in Nederland en staan op de rode lijst. Dus wanneer je ze tegen mocht komen gelieve ze dan te laten staan. Wel zijn ze in winkels te verkrijgen uit streken waar ze veel voorkomen of gekweekt worden.
Grove den
Er zijn eigenlijk maar weinig bladhoudende planten die gegeten worden door paarden. Bij bladhoudende planten denk je niet onmiddellijk aan naaldbomen. Maar naalden hebben dezelfde functie als bladeren, het zijn eigenlijk opgerolde bladeren en kunnen hierdoor beter tegen de kou en worden daarom niet jaarlijks losgelaten door de boom.
De grove den (Pinus sylvestris) is de meest voorkomende den in Noord-Europa. Hij groeit het liefste op een licht zure, goed doorlatende zandbodem. Deze den is makkelijk te herkennen aan de twee naalden die samen staan en zo’n vijf centimeter lang zijn. Vrij staande bomen krijgen een typische grillige vorm met takken tot onder aan de stam. Maar de bomen die in de bossen staan stoten de onderste takken af en hebben dan hun kruin op soms wel 40 meter hoogte. Daarom heb ik in mijn omgeving niet vaak de mogelijkheid om grove den aan Noah en Molly aan te bieden. Soms als we geluk hebben met een storm komen er takken naar beneden. Onlangs zijn bosarbeiders flink aan het dunnen geweest in het bos. De lange stammen met hun oranjebruine schors van de den worden eruit gehaald en de kronen laten ze liggen. Ideaal voor mij om eens te kijken of Noah en Molly interesse hebben in de grove den.
De grove den is zo’n typische boom die al heel vroeg ontdekt werd als geneeskrachtig. De naalden werden al door de oude grieken gebruikt als medicijn bij verkoudheid, slijmvorming, keelpijn, hoest, jicht en reuma. Dat het daarvoor ingezet kan worden wordt bevestigd door de onderzoeken waar de huidige fytotherapie op gebaseerd is, dit geldt ook voor de positieve werking op de lever. Grove den werkt vooral op de luchtwegen, het is antibacterieel en slijmoplossend en het zorgt ervoor dat het slijm loskomt en makkelijker opgehoest kan worden. Het zuivert de luchtwegen en de bijholten en verder is het ontstekingswerend, vochtafdrijvend en bloedzuiverend. Pinus sylvestris wordt ook ingezet bij artritis en artrose.
In de fytotherapie worden op dit moment voornamelijk gedroogde bladknoppen, bladscheuten en naalden gebruikt. Wellicht dat in de toekomst ook de schors gebruikt gaat worden omdat die vol met flavonoïden zit.
Grove den zit vol met essentiële oliën en dit ruik je wanneer de paarden ervan hebben gegeten. Verder bevat grove den onder andere hars, tannines, vitamine C, alfa- en bètacaroteen.
Opvallend bij Noah en Molly is dat ze bijna de hele takken hebben opgegeten dat wil zeggen de twijgen met schors, knoppen en de naalden.
De eerste dag waren de takken die ik ’s morgens opgehangen had ’s middags al op. De tweede dag duurde het wat langer en waren de takken pas de dag erna op. De derde dag lieten ze het hangen en duurde het paar dagen voordat alles op was. Langzamerhand bleken ze dus in hun behoefte voorzien.
Soms is het niet precies duidelijk waarom een paard van een bepaalde plant eet. Zo blijkt maar weer dat er niet altijd een verklaring is of dat er nog helemaal niets over bekend is zoals in het geval van het fraai haarmos. Maar dat vooral Noah grote interesse in de grove den had verbaast mij niets en heb ik ook het idee dat het zijn luchtwegen goed heeft gedaan.
Bronnen:
Groot handboek geneeskrachtige planten Dr. Geert Verhelst
The complete herbal handbook for farm and stable Juliette de Baïracli Levy
www.wikipedia.org/wiki/Fraai_haarmos
www.wikipedia.org/wiki/IJslands_mos
www.wikipedia.org/wiki/Rendiermos
www.floravannederland.nl/planten/grove_den
www.ecopedia.be/boom/grove-den
www.mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/109973-de-geneeskracht-van-grove-den.html
Het voeren van de door mij besproken planten aan paarden is volledig op eigen risico. Ik beschrijf louter de observaties van mijn eigen paarden en ben geen arts of therapeut. Bij ziektes altijd een arts of kundige therapeut raadplegen.