Carex pendula en Festuca filiformis

In al het tumult over natuurlijke paardenvoeding hebben we het heel veel over het toevoegen van bomen, heesters en kruiden aan het dieet van onze paarden. We vergeten dan wel eens dat de basis toch gras is. Gras kan een lastig onderwerp zijn vooral omdat het als oorzaak wordt gezien van verschillende ziekten bij paarden. Ik kijk daar genuanceerder naar mede omdat ik in de afgelopen jaren een andere ervaring op heb gedaan en het probleem volgens mij niet bij gras in het algemeen ligt maar bij de bodem en de bemesting ervan. Het ene gras is ook het andere niet maar vaak zijn de verschillen lastig te zien, zeker wanneer het gras nog niet bloeit.
In het bos groeien ook hele andere grassen die je niet tegenkomt in weides. Twee voorbeelden hiervan zijn hangende zegge en fijn schapengras. Ze lijken alle twee erg op gras maar zijn ze dat ook?

Hangende zegge (Carex pendula)
Op verschillende plekken in het bos groeien grote pollen dik gras. In de zomer komen er bloeiende aren aan die hangen. Het zijn opvallende pollen en ook in de winter blijven ze groen, er zijn ook grassen in het bos die bruin worden en afsterven, de paarden weten ze dan ook feilloos te vinden. Ik ging er dan ook vanuit dat de zeggesoorten bij de grassen horen ook omdat ze uitgebreid behandeld worden in een speciaal grassenboekje maar het blijkt toch iets anders in elkaar te zitten dan ik dacht.

Grasachtigen worden in drie groepen verdeeld: de cypergrassenfamilie (Cyperaceae), de russenfamilie (Juncaceae) en de grassenfamilie (Poaceae). Een voorbeeld van de russenfamilie is pitrus, daar heb ik al eens uitgebreid over geschreven. Leden van de grassenfamilie zijn bekender, hierbij kan je denken aan de meeste weidegrassen maar ook aan granen als haver, ook deze heb ik al eens beschreven.

Hangende zegge behoort tot de cypergrassenfamilie. Wanneer je opzoek gaat naar de verschillen met de andere twee families kom je er al gauw achter dat je die vooral moet zoeken in de bloeiwijze. Deze zijn echter erg klein zoals bij de meeste grasachtigen en daarom heb je toch al gauw het oog van een bioloog nodig om de verschillen te kunnen zien. Een aantal van de zeggesoorten hebben een driehoekige bloeistengel, wanneer je die doorsnijdt, maar ook weer niet allemaal. En de grassenfamilie heeft knoppen in de halmen die de bloeiwijze dragen, deze ontbreken zowel bij de cypergrassenfamilie als bij de russenfamilie. Kortom de verschillen tussen planten met een grasachtig uiterlijk zijn niet altijd heel duidelijk te zien op het eerste oog.

Nog een kleine kanttekening bij de hangende zegge. Hier in het bos (Duitsland) komt hangende zegge op verschillende plaatsen voor. Ik kan zelfs wel zeggen dat ik ze op steeds meer plekken tegenkom de laatste jaren. Van oorsprong is hangende zegge inheems in Midden-Europa. In Duitsland is het in verschillende gebieden een algemeen voorkomende plant en staat het niet op de rode lijst van bedreigde soorten. Op de website van Floron staat dat hangende zegge in Nederland niet bedreigd is maar wel een vrij zeldzame soort is. Deze status wordt ook genoemd op de Belgische website Ecopedia. Daarom raad ik aan om je paard er niet van te laten eten wanneer je deze plant tegenkomt tijdens wandelingen. De soort wordt ook bij kwekers verkocht en aanplanten bij je paardenwei, wanneer de grondsoort het toelaat, is zeker aan te raden.

Hangende zegge kan vrij hoog worden, tussen de 50 en de 150 cm. De donkergroene bladeren zijn tussen de 1 en 1,5 cm breed en de randen kunnen scherp zijn. In de lengte hebben de bladeren een soort vouwen. De bloei is van mei tot in juli met groen-bruine hangende aren. De zaden die na de bloei gevormd worden noemen ze nootjes. Deze zorgen voor de verspreiding van de plant maar dit gebeurt ook door de ondergrondse wortelstokken, de zogenaamde rizomen.
Hangende zegge komt voornamelijk in oudere bossen voor op vochtige tot natte gronden en het kan zelfs tegen tijdelijke overstroming. Zijn voorkeur gaat uit naar licht beschaduwde tot beschaduwde plekken op een matig zure bodem.
Er is verder niets bekend over de voedingswaarde of geneeskrachtige werking van hangende zegge.

Fijn schapengras (Festuca filiformis)
Een andere groep grasachtigen is de grassenfamilie (Poaceae) en daar behoort ook fijn schapengras toe. Dit is dus de familie waar de meeste grassen die voorkomen in weides toe behoren. Hier was ik verbaasd over omdat de sprietjes er toch anders uitzien dan die van gewoon gras. Fijn schapengras vormt kleine dichte pollen en kunnen met de bloeistengels met aren 30 tot 40 cm hoog worden, de bloei is vanaf mei tot in augustus. De blaadjes hebben een lengte tussen de 10 en 25 cm en zijn strak opgerold, daarom lijken ze anders dan de blaadjes van gewoon gras.

Deze inheemse grassoort groeit het beste op droge, zure en voedselarme bodem. Dit kan in de zon zijn maar ook in de halfschaduw. Hier in het bos vinden de paarden het gras tussen de heideplanten, op kapvlaktes maar ook op hoge randen langs bospaden.

Over de voedingswaarde van Festuca filiformis voor paarden kon ik niets vinden. Wel is een bekend familielid Festuca rubra (rood zwenkgras) dat zeer geschikt is voor de paardenwei. Dit gras is voor een koeienwei te mager maar daardoor wel geschikt voor een paardenwei die dan niet overbegraasd mag worden. Rood zwenkgras stelt dezelfde eisen aan de bodem als fijn schapengras dat wil zeggen voedselarm en daarnaast kan het goed tegen droogte en zon. Je komt het dan ook vaak tegen in graszaadmengsels die speciaal voor paardenweides zijn.

Hangende zegge en fijn schapengras zijn twee grasachtigen die voornamelijk in bossen voorkomen. Ze blijven in de winter groen waardoor ze in het, dan kale bos, graag gegeten worden door Noah en Molly. Omdat deze grassen op een natuurlijke onbemeste bodem groeien vormen ze op geen enkele manier een probleem voor de gezondheid en zijn juist in de winter een mooie aanvulling op het sobere dieet.

Bronnen:
Gräser, Grau/Kremer/Möseler/Rambold/Triebel
Pferdeweide – Weidelandschaft, Renate U. Vanselow
Süßgräserfibel für Pferdehalter, Renate U. Vanselow und Carl Albert Weber

www.ecopedia.be/planten/hangende-zegge
www.floravannederland.nl/plantensoorten/families/russenfamilie/
www.floravannederland.nl/plantensoorten/families/cypergrassenfamilie/
www.kraeuterwiese.de
www.rote-liste-zentrum.de
www.verspreidingsatlas.nl/0250
www.verspreidingsatlas.nl/1474
www.wikipedia.org/wiki/Fijn_schapengras
www.wikipedia.org/wiki/Grassenfamilie
www.wikipedia.org/wiki/Hangende_zegge
www.wikipedia.org/wiki/Rood_zwenkgras
www.wilde-planten.nl/fijnschapengras.htm
www.wilde-planten.nl/hangendezegge.htm

Het voeren van de door mij besproken planten aan paarden is volledig op eigen risico. Ik beschrijf louter de observaties van mijn eigen paarden en ben geen arts of therapeut. Bij ziektes altijd een arts of kundige therapeut raadplegen.