Look zonder look en bosbes
Alliaria petiolata en Vaccinium myrtillus
Het blijft toch erg interessant om te zien dat paarden ieder een eigen voorkeur hebben in wat ze eten wanneer ze de vrije keuze hebben. Zo hebben Noah en Molly beide de behoefte om look zonder look te eten maar is alleen Molly gek op bosbes op dit moment. Zowel Noah als Hanna hebben hier nooit interesse in gehad.
Look zonder look
Elk jaar staat look zonder look (Alliaria petiolata) vanaf april tot in juni langs de bospaden te bloeien. Stelen tot wel 90 cm hoog met verspreid staande bladeren en aan het einde kleine witte bloempjes. Deze planten verspreiden de geur van uien wanneer je bladeren kneust. Dit doen overigens ook de zaden en de wortels. Dat is bijzonder want Alliaria petiolata behoort helemaal niet tot de narcissenfamilie, waar de ui onder valt, maar tot de kruisbloemenfamilie. Bovendien is look zonder look ook helemaal geen bolgewas. Al is de botanische naam Alliaria wel een afgeleide van allium (ui oftewel look). Ook interessant is dat de plant deze geur verspreid om vraat van dieren tegen te gaan. Daarom is het opvallend dat Noah en Molly erg veel interesse in deze plant hadden tegen eind december. De plant is niet alleen eetbaar voor paarden maar ook voor mensen. Op internet zijn er tal van recepten te vinden waar look zonder look in verwerkt wordt, daar wordt wel aangeraden om de verse jonge bladeren te gebruiken.
Look zonder look groeit het liefste langs bospaden in loofbossen en langs beken waar de grond vochtig en voedselrijk is. Ook met een hoog stikstofgehalte heeft de plant geen probleem. Zijn voorkeur gaat uit naar schaduwplekken en hij is daardoor vaak aan de rand van parken, bossen en heggen te vinden. Look zonder look is niet alleen interessant voor de paarden maar is bijvoorbeeld ook een waardplant voor de rups van het oranjetipje en het klein geaderd witje.
In de boeken van de moderne fytotherapie is look zonder look niet terug te vinden. Wel kom ik op internet verhalen tegen dat in vroegere tijden look zonder look wel geneeskrachtig werd ingezet. Dit wordt ook bevestigd door de oude naam van de plant, Alliaria officinalis, officinalis betekent geneeskrachtig. De plant zou een ontsmettende, slijmoplossende en wondhelende werking hebben en hij kan ingezet worden bij eczeem, astma en bronchitis. Daarnaast is de plant vochtafdrijvend en reinigend. Hij zou ook gebruikt kunnen worden bij de voorjaarsreiniging maar dat lijkt mij minder het geval wanneer Noah en Molly de overgebleven plant eind december eten.
Ook werd look zonder look gebruikt als antiwormenmiddel door het rauw te eten.
Look zonder look zo heeft ook voedingswaarde. Zo bevat het een behoorlijke hoeveelheid vitamine A, C en E. En ook de mineralen natrium, kalium, calcium, magnesium, fosfor, ijzer, koper, zink en mangaan.
Bosbes
Iedereen kent waarschijnlijk de blauwe bosbessen (Vaccinium myrtillus) uit het bos of uit de winkel wel. Of de paarden de bessen eten weet ik niet want ik heb ze nog nooit aangeboden. Wel ben ik supplementen tegen gekomen voor paarden die bosbessen bevatten. Ondanks dat er nu geen bladeren en bessen aan de struikjes van de bosbessen zaten heeft Molly er erg veel interesse in.
De bosbes is een klein laagblijvend struikje dat meestal niet hoger wordt dan 50 cm. In naaldbossen kan hij zich behoorlijk uitbreiden doordat hij ondergrondse wortelstokken maakt en ook omdat hij geen problemen heeft met het gesloten dak die de boomtoppen vormen. Deze manier van groeien van de wortels lijkt op die van struikheide (Calluna vulgaris) en dat is ook niet vreemd want ze behoren beide tot de heidefamilie Ericaceae. Net als heide houdt de bosbes van zowel een vochtige als droge voedselarme zure bodem. In de winter heeft de bosbes geen bladeren maar ondanks dat kunnen de groene takjes toch aan fotosynthese doen mede doordat ze bezet zijn met kleine lijsten (randjes) die de oppervlakte vergroten. De niet verhoutte, groene takjes, zijn een belangrijke bron van voedingsstoffen in de winter voor het groot wild zoals het edelhert.
Na wat speurwerk op internet kwam ik een onderzoek tegen van de Wageningen universiteit genaamd “De ecologie van hoefdieren”. Hierin vond ik informatie over de energie-, eiwit- en mineralenrijkdom van het natuurlijke voedsel op de Veluwe. Een van de doelen was onder andere te onderzoeken wat de hoefdieren aten en welke voedingsstoffen deze dieren hier uit haalden. Er werd niet alleen naar wild zoals herten en zwijnen gekeken, maar ook naar de konikpaarden die daar vrij rond liepen. Uit het onderzoek bleek dat de paarden op de Veluwe inderdaad ook van de bosbesstruikjes aten.
Voedingsstoffenanalyses van planten zijn vaak wel voor vruchten en bladeren te vinden maar voor de twijgen is dit maar op zeer beperkte schaal gedaan. Het interessante van bovenstaand onderzoek is dat het vaststelt dat ook de twijgen van de bosbes in de winter een eiwitgehalte hebben van 7,5 tot 9%. En ook dat de twijgen fosfor, calcium, magnesium en natrium bevatten.
Over de inhoudsstoffen van de bladeren van de bosbes is meer informatie te vinden. Deze bevatten voornamelijk flavonoïden. De meeste flavonoïden werken als antioxidant en vangen vrije radicalen om deze onschadelijk te maken. Wel kom ik tegen dat bosbesblad zeer veel mangaan en chroom bevat en ook de vitamines A en C.
Looistoffen in bosbesblad werken samentrekkend op de darmslijmvliezen. Daardoor is het een middel om diarree te voorkomen. Verder is het blad ontstekingswerend, urinedrijvend en ontsmettend voor de urinewegen. Het blad bevat ook de stof myrtilline (waar dus de naam myrtillus vandaan komt) die in combinatie met andere stoffen een bloedsuikerspiegelverlagende werking hebben.
Nu Noah en Molly grote interesse hebben in look zonder look ben ik nieuwsgierig of ze in de loop van het groeiseizoen ook interesse gaan tonen voor deze plant wanneer de bladeren jong en fris zijn. En ook of Molly dan opzoek gaat naar de bosbesstruikjes wanneer ze in blad zijn en eventueel bessen dragen, al heb ik de bessen in ons bos nog nooit aan de struikjes zien hangen.
www.wilde-planten.nl/look-zonder-look.htm
www.wikipedia.org/wiki/Look-zonder-look
www.scentandspice.nl/artikelen/look-zonder-look/
www.mergenmetz.nl/tuin/groentesoorten/look-zonder-look/
www.bijvoettegemoet.com/blauwe-bosbes/
www.floravannederland.nl/planten/blauwe_bosbes
www.plantaardigheden.nl/plant/beschr/gonnve/blauwe_bosbes.htm
www.wilde-planten.nl/blauwebosbes.htm
www.mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/de-geneeskracht-van-blauwe-bosbesblad.html
De ecologie van hoefdieren Wageningen University and Research 468237 Januari 1997
Heide en bosbes als wintervoedsel voor edelherten groen kennisnet 269002
Groot handboek geneeskrachtige planten Dr. Geert Verhelst
The complete herbal handbook for farm and stable Juliette de Baïracli Levy
Het voeren van de door mij besproken planten aan paarden is volledig op eigen risico. Ik beschrijf louter de observaties van mijn eigen paarden en ben geen arts of therapeut. Bij ziektes altijd een arts of kundige therapeut raadplegen.