Varkensgras en Heermoes

Polygonum aviculare oftewel varkensgras lijkt voor mij een beetje familie van Equisetum arvense, heermoes, te zijn. Officieel is dit echter niet zo. Varkensgras behoort tot de duizendknoopfamilie, de Polygonaceae, net als het perzikkruid (Persicaria maculosa). En de heermoes behoort tot paardenstaartenfamilie Equisetaceae. Maar toch hebben ze ook een overeenkomst

Iedereen kent varkensgras eigenlijk wel. Het is dat kleine, taaie, vaak platte plantje dat op de meest onmogelijke plaatsen groeit. Met zijn penworteltje zet hij zichzelf stevig vast tussen straatstenen en tegels. Het wordt niet voor niets een tredplant genoemd want ook al wordt er veel overheen gelopen deert hem dit niet. Wanneer de bodem waarin hij groeit arm en droog is, groeit hij wat compacter en plat. Wanneer hij in bermen en open plekken in weides groeit met meer voedingsstoffen in de bodem dan richt hij zich meer op.
Het viel mij onlangs op dat Hanna het heel graag eet. Na wat speurwerk in boeken en op internet kwam ik er al snel achter waarom het varkensgras heet. Vroeger werd het vaak aan varkens gevoerd en dan met name aan varkens die niet wilde eten.

Varkensgras bevat onder andere kiezelzuur (silicium), calcium en ijzer. En heel veel vitamine C. Varkensgras wordt al heel lang gebruikt vanwege zijn ontstekingsremmende werking op de slijmvliezen van darmen, luchtwegen, mond- en keelholten. Het kiezelzuur is belangrijk voor de aanmaak van kraakbeen, botten en bindweefsel. Kiezelzuur kwam ik ook al tegen in de hennepnetel (Galeopsis tetrahit).

Equisetum arvense
Noah en Hanna hebben beide volgens mij vaak behoefte aan kiezelzuur. Ze zijn namelijk ook erg gek op heermoes. Van heermoes wordt vaak gedacht dat het giftig is maar dat komt waarschijnlijk door de verwarring met zijn broer Lidrus (Equisetum palustre). Bij deze wordt al bij kleine hoeveelheden de drempelwaarde bereikt. Heermoes heeft van de paardenstaartenfamilie een van de laagste hoeveelheden alkaloiden. Alkaloiden vormen het zogenaamde gif in planten. Deze werken op het centrale zenuwstelsel dus wanneer je hier mee aan de slag zou willen gaan moet je echt kennis van zaken hebben voor de juiste dosering. Omdat ik in eerste instantie ook bang was voor de giftigheid van heermoes ben ik in mijn directe omgeving waar ik Heermoes tegen kwam gaan kijken welke het was. Een belangrijk verschil is dat Lidrus in natte voedselrijke graslanden en moerassen voorkomt. Maar ook de planten die ik in de buurt van wateren en sloten tegen kwam bleken Heermoes te zijn. Heermoes komt voor op voedselarme gronden, zijn moeilijk verwijderbare wortels zijn diep onder de grond opzoek naar mineralen om zo de bodem te herstellen. Wanneer je veel Heermoes in je weide hebt wordt er aangeraden om lavameel te strooien. Omdat Heermoes zware metalen uit de bodem kan opslaan is het wel raadzaam om op veilige plekken te plukken of te laten grazen. Op bijvoorbeeld een industrieterrein zou ik hem zeker niet plukken voor consumptie. Er zijn twee verschillen in de uiterlijke kenmerken waardoor je ze makkelijk kan herkennen. Wanneer je de steel van heermoes doorsnijdt zie je in het midden een groot gat met kleine gaatjes er omheen. Bij de Lidrus is het middengat klein en zijn er grotere gaten rondom het middengat. Een andere mogelijk voor de herkenning is dat de schede van de stengel (A) bij Heermoes korter is dan het eerste lid van het zijtakje (B). Bij Lidrus is dit precies andersom, daar is A langer dan B.

Eigenlijk zou je heermoes een soort mineralenbrok kunnen noemen. Het bevat een overvloed aan mineralen als silicium, kalium, calcium, mangaan, magnesium, natrium, ijzer, zwavel, zink, seleen, chroom, kobalt, en fosfor. Naast nog een heleboel andere stoffen bevat hert ook nog de vitaminen B1, B2, B3 en C.

Heermoes zorgt voor de aanmaak, het herstel en de souplesse van bindweefsel, hier is onder meer het kiezelzuur verantwoordelijk voor. Het herstelt, versterkt en versoepelt het skelet met kraakbeen, pezen en gewrichtsbanden en daarnaast ook de huid, het haar en de hoeven. Ook helpt het de elasticiteit van het weefsel om de vitale organen te behouden. Heermoes doet wonden sneller genezen en het wordt vaak ingezet bij botontkalking en artrose. Doordat het ook een vochtafdrijvende en urinezuurafdrijvende werking heeft kan het ook ingezet worden bij nier- en blaasproblemen. En zo zijn er nog tal van andere gebieden waarbij Heermoes ingezet kan worden.

Door zo regelmatig planten onder de loep te nemen die mijn paarden graag eten leer ik op een hele andere manier naar planten te kijken. Zo bestaan er ineens geen moeilijk te verwijderen onkruiden meer maar alleen nog waardevolle planten bomvol met vitaminen en mineralen waardoor de voeding completer gemaakt wordt.

Varkensgras en Heermoes worden alle twee besproken in het boek “Het grazen in landschap plantenboek – Wat paarden eten”.

Bronnen:
De historia naturalis Marcel de Cleene
www.plantaardigheden.nl/plant/beschr/gonnve/varkensgras.htm
www.plantaardigheden.nl/plant/beschr/gonnve/varkensgras.htm
www.paardenosteopaatmarielschrijvers.nl/varkensgras-voor-paarden-met-diarree-luchtweginfecties-tandvleesproblemen/

Groot handboek geneeskrachtige planten Dr. Geert Verhelst
www.mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/108913-de-geneeskracht-van-heermoes.html
www.pharmacapura.nl/1775/
www.kruidenkast.com/blog/heermoes-equisetum-arvense-l-

Het voeren van de door mij besproken planten aan paarden is volledig op eigen risico. Ik beschrijf louter de observaties van mijn eigen paarden en ben geen arts of therapeut. Bij ziektes altijd een arts of kundige therapeut raadplegen.