Plantago lanceolata en Achillea millefolium

De winter lijkt vooral een periode van schaarste voor de paarden. Toch zijn er ook kruiden die het hele jaar te vinden zijn en ook dan gegeten worden. Het is afhankelijk van het weer in welke mate ze doorgroeien. Twee planten die eigenlijk het hele jaar beschikbaar zijn, zijn de smalle weegbree en het duizendblad. Het voordeel hiervan is dat deze planten altijd vers beschikbaar zijn en dus niet gedroogd hoeven worden om ze te bewaren. Weegbree en duizendblad zijn namelijk lastig zelf te drogen omdat ze snel zwart worden. Deze planten hebben qua bodem ongeveer dezelfde wensen want ze zijn vaak bij elkaar in de buurt te vinden.

Smalle weegbree
Er zijn twee soorten weegbree die hier het meeste voorkomen, smalle weegbree (Plantago lanceolata) en grote weegbree (Plantago major). Mijn ervaring is dat de paarden het liefste smalle weegbree eten. Daarom zie ik het niet als een probleem dat smalle weegbree een enthousiaste groeier kan zijn in weides. Ze komt zowel voor in voedselrijke als in voedselarme graslanden maar ook in de voegen tussen bestrating. De bladeren vormen samen een rozet. Van de smalle weegbree zijn de bladeren lancetvormig met parallel lopende nerven en in voedselrijke omstandigheden staan ze opgericht. Wanneer de bodem voedselarm is blijven ze kleiner en liggen ze plat tegen de grond. De bladeren van de grote weegbree zijn breed en rond maar de nerven lopen ook parallel.

Smalle weegbree zou je eigenlijk als een mineralenbrok kunnen beschouwen gezien de grote hoeveelheid aan mineralen die ze bevat. De mineralen natrium, kalium, magnesium, calcium, fosfor, mangaan, zink, ijzer, koper, kobalt, seleen, zwavel en molybdeen zijn terug te vinden in smalle weegbree. Tevens bevat ze ook vitamine A, C en K.

Er zijn bronnen die aangeven dat weegbree in de oudheid al door de mens gegeten werd en als medicijn werd gezien. Door de verzachtende, antibacteriële en ontstekingswerende werking kan smalle weegbree ingezet worden bij onder andere luchtweginfecties, slijmvorming, bronchitis, hoest en verkoudheden. De anti-allergische werking heeft niet alleen effect op de luchtwegen maar ook op allergische huidreacties als jeukende huidaandoeningen, eczeem en andere huidontstekingen.

De bladeren van de smalle weegbree bevatten ook slijmstoffen die een positief effect hebben op de maag- en darmslijmhuid en de darmwerking verbeteren. Dat de zaden dit effect hebben is wel bekend maar dat de bladeren dit ook doen is minder bekend.
De zaden worden dan verkocht als vlozaad of psylliumzaad. Dit zijn overigens de zaden van een weegbree soort (Plantago ovata) die afkomstig is uit India, Pakistan en Iran. De zaden bevatten veel slijmstoffen en de zaadhulzen hebben een groot zwelvermogen.
De slijmstoffen van de zaden kunnen helpen bij verstoppingen en het zachter maken van ontlasting.
De zaadhuls, ook wel Psyllium(husk)vezel genoemd, kan tot 40 keer zijn gewicht opzwellen door het opnemen van water. Het ondersteunt zowel bij te dunne ontlasting als bij verstopping. De zaadhulzen hebben ook een reinigende werking op de darm en bevorderen de darmperistaltiek. Ze kunnen daarom ook goed ingezet worden bij zand in de darmen of bij het voorkomen van ophoping daarvan. Het vocht dat de zaadhulzen opnemen zorgt ervoor dat er meer beweging in de darmen komt en zo het zand als het ware meeneemt.
Vlozaad wordt kuurwijze gegeven ongeveer 5 dagen achter elkaar. Het beste kan het vochtig gevoerd worden door het te mengen met bijvoorbeeld geweekte luzerne- of grasbrok.

Duizendblad
Duizendblad (Alchillea millefolium) is makkelijk te herkennen aan het geveerde blad, hier is de naam ook aan ontleend (millefolium betekend duizend bladeren).

Duizendblad is een actief groeiende plant in voedselrijke, verstoorde bodem en braakliggend terrein. Mij is opgevallen dat er dit jaar (2021) meer duizendblad te vinden is in weides dan andere jaren. Dit kan misschien komen door de extreme droogte van de voorgaande jaren. Daar waar gras dood gegaan is tijdens de droge periodes heeft duizendblad kunnen uitzaaien omdat deze wel beter bestand is tegen hitte en droogte. Wanneer je veel duizendblad hebt in je weide heeft uittrekken weinig zin omdat ze zich ook vermeerdert door de wortelstokken, de afgebroken wortels lopen weer opnieuw uit.
Net als bij de weegbree maak ik mij niet druk wanneer duizendblad enthousiast groeit omdat de paarden het graag eten. Vooral in het voorjaar maar ook in de zomer worden de bloemen, meestal wit maar soms hebben ze een roze gloed, graag gegeten. De bloei is van juni tot in oktober. Bovendien blijft duizendblad laag, behalve de bloeistengels, zodat wanneer het een beter jaar voor gras is deze het duizendblad weer verdringt.

Ook duizendblad kan je als een mineralenbrok zien. Het bevat kalium, magnesium, calcium, fosfor, mangaan, zink, ijzer, kobalt, selenium, silicium en natrium. Maar ook vitamines zoals bètacaroteen, vitamine C, B1, B2.

Duizendblad staat bekend vanwege zijn geneeskrachtige eigenschappen, het is bloedstelpend, bloedzuiverend, ontstekingsremmend, zweetdrijvend, krampstillend en werkt versterkend voor de bloedvaten. De zeer fijne vertakkingen van de bladeren verwijzen volgens de signatuurleer naar de bloedvaten en haarvaten. Ook zou het een positieve invloed hebben bij reumatische aandoeningen.

In verschillende bronnen kom ik een waarschuwing tegen voor gebruik van duizendblad bij dracht. Dit wordt afgeraden in verband met baarmoederstimulerende eigenschappen. Ook wordt erop gewezen duizendblad niet langdurig (langer dan een maand) achter elkaar te gebruiken. Mijn ervaring met Noah en Hanna is dat ze maar korte periodes en kleine hoeveelheden van een bepaald kruid eten wanneer ze zelf de keuze tijdens het grazen kunnen maken.

Gezien de grote hoeveelheden aan mineralen die smalle weegbree en duizendblad bevatten zijn ze erg waardevol als voeding voor paarden. Bovendien zijn het ook nog gemakkelijke groeiers zodat ze in elke weide een mooie toevoeging kunnen zijn op een gevarieerd dieet.

Bronnen:
Groot handboek geneeskrachtige planten Dr. Geert Verhelst
De historia naturalis Marcel de Cleene
The complete herbal handbook for farm and stable Juliette de Baïracli Levy

www.wikipedia.org/wiki/Smalle_weegbree
www.edepot.wur.nl/245270 (kruiden en de mineralenvoorziening van melkvee)
www.mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/200142-weegbree-gezondheidsvoordelen-en-inhoudsstoffen-weegbree.html
www.nmlhealth.com/Wist-je-dat-Psyllium-en-Plantago-ovata-hetzelfde-werken-maar-toch-anders
www.paardnatuurlijk.nl/nl/psylliumhuskpu.html
www.wikipedia.org/wiki/Duizendblad_(soort)
www.kruidenkast.com/blog/duizendblad-achillea-millefolium-l
www.mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/198960-duizendblad-gezondheidsvoordelen-en-inhoudsstoffen.html

Het voeren van de door mij besproken planten aan paarden is volledig op eigen risico. Ik beschrijf louter de observaties van mijn eigen paarden en ben geen arts of therapeut. Bij ziektes altijd een arts of kundige therapeut raadplegen.