Fagus sylvatica en Quercus robur

Ondanks dat er beweerd wordt dat bomen niet tot het rantsoen van paarden behoren blijkt dat bij mijn paarden uit observatie anders te zijn. Dit gaat lijnrecht in tegen de vele lijsten die er zijn met zogenaamde gevaarlijke soorten die paarden absoluut niet zouden mogen eten. Dit is niet altijd zo geweest, deze angst voor planten. De boeren wisten vroeger precies wat hun vee nodig had om gezond te blijven. Hierdoor was het landschap toen ook heel anders ingericht. De weiden en akkers waren omzoomd door struwelen, hagen en bomen. Dit bood het vee en de paarden niet alleen schaduw maar ook de mogelijkheid om ervan te eten. De dieren hadden dus een grotere variatie in hun dieet dan tegenwoordig. Het toevoegen van boomtakken aan het rantsoen van je paard is helemaal niet nieuw. Het is iets wat we uit het oog verloren zijn en nu opnieuw aan het uitvinden. Laten we als paardeneigenaren daarmee beginnen, misschien volgen de boeren dan ook weer.

Twee grote heren die hier zowel in bossen als in het landschap veel voorkomen zijn de beuk (Fagus sylvatica) en de zomereik (Quercus robur). Uit mijn observatie van Noah en Hanna blijkt dat ze beide niet in hele grote hoeveelheden eten maar wel met grote regelmaat een beetje.

Fagus sylvatica
Nog even en de bladeren beginnen te verkleuren. Dan is het seizoen van de Beuk (Fagus sylvatica) weer voorbij voor de paarden. De bladeren van de Beuk worden vanaf het voorjaar tot het laatste moment, zelfs als ze al geel zijn, met regelmaat gegeten. Opvallend genoeg niet direct na het ontluiken van het blad maar pas wanneer het hele nieuwe eraf is. Wanneer het blad in de winter nog dor en bruin aan de bomen zit, hebben ze er geen interesse in. Ze hebben specifieke plekken in het bos waar ze graag van de beuken eten. Het lijkt of niet elke beuk geschikt is, gesnoeide takken van de beuk die ik wel eens meebreng en op de track leg laten ze meestal liggen.

In kruidenboeken komt de beuk niet zo vaak voor als geneeskrachtige plant. In het boek van Juliette de Baïracli Levy, The complete herbal handbook for farm and stable, wordt de beuk wel besproken. Alle delen zouden medicinaal zijn en voornamelijk goed voor blaas, lever en nieren en ook bij diabetes en gebrek aan eetlust werkzaam zijn.
Op internet wordt de beuk wel vaker besproken in verband met zijn medicinale werking en voedingswaarde. De bladeren bevatten onder andere tannines, vitamine C en etherische olie maar ook calcium, natrium, kalium, ijzer, magnesium, koper en zink. Voor de nootjes wordt echter wel gewaarschuwd omdat ze blauwzuur bevatten wat bij rauwe inname problemen op zou kunnen leveren. Wanneer de nootjes gedroogd of geroosterd gevoerd worden dan is er minder kans op problemen. Ik heb Noah en Hanna nog nooit beukennootjes zien eten zowel niet van de boom als van de grond. De dunne twijgen zijn meer bij Noah favoriet terwijl Hanna’s voorkeur uitgaat naar de blaadjes. De schors bevat onder andere tannines, kaliumcarbonaat, betuline, suberine, calcium, fosfor en kalium. De schors wordt ingezet bij luchtwegenaandoeningen, darmparasieten, diarree, huidziekten en reumatische pijnen zoals artritis, jicht en artrose. Met dit gegeven kan ik mij goed voorstellen dat zowel Noah als Hanna interesse hebben in de beuk.

Quercus robur
Iedereen kent de Zomereik waarschijnlijk wel en dan met name door de vruchten die de boom in het najaar laat vallen of vanwege de rups die er graag in rondwandelt. De waarschuwing gaat dan uit naar de tannines die de bladeren en met name de onrijpe eikels bevatten. Al heb ik nog nooit problemen ondervonden bij Noah en Hanna met betrekking tot eten van onrijpe eikels zou ik dit wel in de gaten houden bij paarden die niet genoeg variatie in het dieet worden aangeboden.

De Zomereik is wel een grote bekende in de wereld van fytotherapie. Hij wordt vaak ingezet met betrekking tot de samentrekkende werking van de tannines. Bijvoorbeeld bij het stoppen van diarree, bij zweren op de slijmhuid, bloedingen onder andere in de longen. Maar de zomereik beïnvloedt ook hormonen en reguleert met de schildklier. Door de hoeveelheid calcium in de rijpe eikels worden deze aangeraden bij botproblemen zoals botontkalking.
Ter aanvulling van het dieet zijn de bladeren, twijgen en rijpe eikels wel welkom.
De bladeren en twijgen van de zomereik bevatten onder andere ijzer, mangaan, koper, zink en borium. De rijpe eikels bevatten onder andere koper, magnesium, fosfor, kalium, ijzer, calcium, zink en omega 6.
De Zomereik wordt ook ingezet bij gemmotherapie. Gemmotherapie is een vorm van fytotherapie waarbij er gebruik wordt gemaakt van de kracht van de plantenknoppen. De zomereik staat symbool voor kracht en hardheid en wordt daarom ingezet om het afweermechanisme te verbeteren door de lichamelijke en mentale zwakte te bestrijden.

Noah en Hanna eten maar zeer kleine hoeveelheden van de Zomereik. Het gaat dan voornamelijk om afgewaaide toppen van de takken van de bomen die rond de weide en track staan. De rijpe eikels eten ze graag in het najaar. Maar dat geldt niet alleen voor de eikels van de Zomereik (Quercus robur) maar ook voor de eikels van de Amerikaanse eik (Quercus rubra). De bladeren en twijgen van de Amerikaanse eik eten ze niet.

De Zomereik is de laatste jaren vaak in het nieuws in verband met de eikenprocessierups. De haren van deze rupsen kunnen overlast veroorzaken en dit is voor mensen een reden om geen zomereiken in de omgeving van hun paarden te willen hebben. Dit is wel jammer omdat deze boom dus ook zeer waardevol is. De toename van de eikenprocessierups heeft te maken met de toename van de stikstofdepositie. Door de toename van de stikstof in de bodem neemt de voedingswaarde van de bladeren van de zomereik ook toe. Met als gevolg dat de rupsen op deze plaatsen goed gedijen.

Deze twee machtige bomen zijn niet alleen prachtig in het landschap maar zijn ook een welkome aanvulling op het dieet van de paarden. De schrikverhalen over de tannines in de bladeren en het gevaar van de onrijpe vruchten vormen voor mij geen reden om de paarden weg te houden bij deze bomen. Wanneer paarden genoeg variatie in hun dieet hebben zullen ze zich zeker niet overeten aan de beuk en de zomereik.

Fagus sylvatica en Quercus robur worden alle twee besproken in het boek “Het grazen in het landschap plantenboek – Wat paarden eten”.

Bronnen:
www.mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/136060-de-geneeskracht-van-beuk.html
www.voederbomen.nl/voederwaarden/
www.paardenarts.nl/kennisbank/gevaarlijke-bomen-en-struiken/
www.issuu.com/provincie_limburg/docs/bosbelang_72/s/12229762
www.plantaardigheden.nl/plant/beschr/gonnve/eik.htm
www.natuurdietisten.nl/gemmotherapie-nader-belicht/
www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=19545

The complete herbal handbook for farm and stable Juliette de Baïracli Levy
Groot handboek geneeskrachtige planten Geert Verhelst

Het voeren van de door mij besproken planten aan paarden is volledig op eigen risico. Ik beschrijf louter de observaties van mijn eigen paarden en ben geen arts of therapeut. Bij ziektes altijd een arts of kundige therapeut raadplegen.