Gedroogde variatie

Vanaf de late middeleeuwen (1270 tot 1500) vonden er grote veranderingen plaats rond het leven van de boeren. Door het uitbreiden van de veestapel werd een grotere opslag van ruwvoer noodzakelijk. Dit was het begin van het drogen van gras voor de winter. Maar er wordt al eerder gesproken over het drogen van takken voor vee in de laat-Romeinse tijd (250-450). Of eigenlijk werd er niet bewust gedroogd maar de takken werden geknipt van bomen en heesters en in bundels opgehangen. Ze droogden vanzelf en vormden zo een gevarieerde wintervoorraad voor het vee.
Tegenwoordig bestaat het rantsoen van onze paarden voor het grootste deel uit hooi, zeker in de wintermaanden wanneer weersomstandigheden of gebrek aan weide-oppervlakte ervoor zorgen dat weidegang niet mogelijk is. Door de vermindering van diversiteit op onze (hooi)weiden zijn we daarom weer aangewezen op deze oude ideeën.

Zelf planten drogen
Het idee om onze paarden weer zo natuurlijk mogelijk te voeden verspreid zich steeds verder. Dit heeft als resultaat dat er prachtige webshops zijn waar je bijna alle kruiden kant-en-klaar kan bestellen. Maar het is natuurlijk ook leuk om zelf planten te drogen. Door het mooie weer van de afgelopen weken begon het bij mij ook te kriebelen om toch weer eens een poging te wagen. Eerdere pogingen waren op grote schimmelige bossen Grote brandnetel uitgelopen. Deze keer moest ik het dus anders doen.
De grote walnootboom waarop ik kijk vanuit mijn werkkamer trekt al langere tijd mijn aandacht. In het receptenboek van Johanna Sienknecht wordt het blad van Juglans regia regelmatig genoemd. Het zou toch erg praktisch zijn om een wintervoorraad van walnootblad van onze eigen boom aan te leggen? Dit zelfde idee had ik ook voor Heermoes (Equisetum arvense). Noah en Molly eten altijd graag Heermoes maar ook dit is maar beperkt beschikbaar. Blijkbaar is dit jaar een goed heermoesjaar want op betrouwbare plekken groeit het in overvloed.

Voor meer informatie over deze twee specifieke planten raad ik “Het grazen in het landschap plantenboek – wat paarden eten” aan.

Natuurlijk drogen
Zowel de bladeren van de Walnoot als de hele planten van de Heermoes heb ik in kleine bundels aan touwen geknoopt. Belangrijk is dat de bundels gelijkmatig drogen zodat de inhoudsstoffen over de hele bundel gelijk blijven. Hoe kleiner de bundels, hoe luchtiger, hoe beter het droogt. Let er op dat de bundels niet in direct zonlicht hangen, hierdoor kunnen de planten bleken en wordt de kwaliteit van de inhoudsstoffen aangetast. Bij ons hingen de bundels onder een dak van licht doorlatende golfplaten, uit de zon maar in de wind. Denk eraan dat de planten weer vocht aantrekken dus binnen halen kan noodzakelijk zijn wanneer de luchtvochtigheid ’s nachts omhoog gaat of bij regen. Dit kan namelijk later voor schimmel zorgen. Natuurlijk drogen is voornamelijk voor planten en zaden geschikt. Vruchten en plantenwortels zijn op deze manier moeilijker te drogen. Hiervoor kan je beter gebruik maken van een oven (al dan niet elektrisch) of een speciale droogautomaat.

Wanneer plukken
Als je afhankelijk bent van het natuurlijke droogproces let je vooral op het weer wanneer je gaat drogen. Maar voor de planten zelf zijn er wel specifieke momenten om in gedachten te houden. Wil je het blad van kruiden drogen dan moet je dit voor de bloei van de desbetreffende plant doen. Na de bloei verliezen de planten hun kracht en ook een groot deel van de inhoudsstoffen. Als je de bloemen wil drogen moet je ze midden in de bloei oogsten, het beste na het middaguur zodat de dauw opgedroogd is. Vruchten en zaden oogst je wanneer ze afgerijpt zijn en wortelen en wortelstokken kunnen in de late herfst tot het vroege voorjaar geoogst worden. Hierdoor zijn ze minder geschikt voor het natuurlijk droog proces omdat het jaargetijde dit niet meer toe laat.

Inhoudsstoffen na het drogen
Wanner de droogtemperatuur te hoog is kan er een groter verlies aan vitamines optreden. De in water oplosbare vitamines zoals B en C nemen eigenlijk altijd af door het droogproces. De vetoplosbare vitamines zoals A, E en K blijven wel behouden.
Mineralen zoals kalium, calcium, ijzer, magnesium, fosfor, koper en mangaan worden door het droogproces niet beïnvloed. In gedroogde planten, vruchten en wortels zijn ze juist geconcentreerder doordat het water weg is. Zo bevatten 100 gram gedroogde appels dezelfde hoeveelheid mineralen als 1000 gram verse appels. Ook vezels blijven behouden in gedroogde planten, vruchten en wortels.
Secundaire plantenstoffen komen in kleine concentraties voor in de planten. Deze stoffen zijn, ondanks hun naam, zeer waardevol voor de paarden. Etherische oliën en slijmstoffen zijn gevoelig voor hitte, daarom is natuurlijk drogen of drogen bij een zo laag mogelijke temperatuur gewenst. Tanninen zijn daarentegen veel stabieler en reageren niet op het droogproces.

Waar nog meer op te letten
Ik heb er bij het plukken opgelet dat de bladeren van de walnoot en de planten van de heermoes niet aangevreten waren, beestjes bevatten of andere slechte plekken vertoonden. Het wassen van planten kan voor afname van inhoudsstoffen zorgen daarom heb ik ze zo schoon mogelijk geplukt, zonder vogelpoep of zand.
Ik heb de planten net zolang laten hangen tot ze knisperig waren, bij voorzichtig knijpen vallen ze uit elkaar en zijn ze niet taai.
Toen ze droog waren heb ik de planten gecontroleerd op eventuele beestjes omdat ze buiten hingen en daarna pas klein geknipt, zo grof mogelijk. Ik bewaar de gedroogde planten in goed afgesloten plastic bakken (BPA vrij) en glazen weckpotten. Het beste is dan om deze in een donkere kast te zetten. Vergeet ze niet te labelen met naam en datum.
Vergeet niet dat bacteriën en schimmels heel weinig vocht nodig hebben om te groeien. Controleer daarom elke keer voordat je de gedroogde planten gebruikt of deze nog goed zijn. Dit geldt niet alleen voor de zelf gedroogde planten maar ook voor de kruiden die je koopt.

Nog een hobby erbij!
Ik kan zeggen dat het experiment met walnootblad en heermoes goed verlopen is. Ik was zo enthousiast dat ik een tweede lading probeer te drogen. Helaas is het weer omgeslagen en moet ik afwachten of deze tweede oogst ook gaat lukken. Maar de eerste voorraad wordt goed aangenomen door Noah en Molly, zelfs de grove walnootbladeren worden opgegeten uit hun emmers. Een leuke manier om meer variatie aan te bieden aan mijn paarden.

Bronnen:
Das grosse 1×1 der Naturnahen rezepte zum selbermischen, Johanna Sienknecht
Dörren & Trocken Obst, Kräuter, Gemüse und Pilze, Wolfgang Zemanek

www.littleavalonfarm.com/making-tree-hay-for-winter-feed/
www.fodderfarm.co.nz/2023/09/01/tree-hay-storing-tree-branches-for-livestock-feed/

Opzoek naar meer inspiratie voor het drogen van planten voor paarden? In “Het grazen in het landschap plantenboek – wat paarden eten” wordt per plant aangegeven of deze geschikt is om te plukken.

Het voeren van de door mij besproken planten aan paarden is volledig op eigen risico. Ik beschrijf louter de observaties van mijn eigen paarden en ben geen arts of therapeut. Bij ziektes altijd een arts of kundige therapeut raadplegen.