Suiker en de refractometer
Hoefbevangenheid en suiker
Misschien is het je wel opgevallen op de foto’s dat Molly regelmatig hoefschoenen aan heeft. Afgelopen jaar, 2024, heeft ze af en aan last gehad van hoefbevangenheid. Het is bekend dat dit een van de meest lastige aandoeningen is om daar de oorzaak van te achterhalen. Helaas heb ik al eerder met hoefbevangenheid te maken gehad en heb ik er al een blog over geschreven Hoefbevangenheid, een lastig onderwerp.
Ik blijf erbij dat het juist bekappen van de hoeven een grote factor is in de gezondheid van de paarden. En dit is inderdaad ook een van de problemen die ik bij Molly had. Toen zij in november 2021 bij ons kwam was ze niet gewend om überhaupt vastgehouden te worden. Alleen al kijken naar haar hoeven was al te veel voor haar. Het heeft mij ongeveer 2 jaar gekost om haar vertrouwen te winnen zodat het in orde was voor haar om op drie benen te staan tijdens het bekappen. Zoals al in de andere blog naar voren komt is de oorzaak van hoefbevangenheid zeer complex, zo heeft het bij Molly ook niet een eenduidige oorzaak.
Om te beginnen had ze veel stress door de verhuizing maar ook de twee weken die zij in de paardenopvang heeft doorgebracht zal impact op haar hebben gehad. De omschakeling naar intensief contact met mensen was zij blijkbaar niet gewend en dat vond zij in het begin ook erg lastig. Met hulp van Noah, die in het begin ook niet heel aardig tegen haar was, is het contact met mensen wel snel verbeterd. Hierdoor konden we gaan wandelen en grazen in het bos wat ook een grote verandering in de voeding betekende.
Het probleem bij hoefbevangenheid is dat je vaak in een vicieuze cirkel terecht komt, dan is het de truc om daar uit te komen. Daarom wil ik graag delen op welke vlakken in het ben gaan aanpakken. De voeding goed bekijken is er daar één van en dat begint voor mij bij de basis, het ruwvoer.
Het hooi
Bij de reguliere aanpak van hoefbevangenheid wordt, zeker wanneer een paard overgewicht heeft, het ruwvoer gereduceerd. Dit heb ik bij Molly niet gedaan, zij krijgt net als de andere paarden het hele jaar door onbeperkt hooi. Wanneer goed hooi verstrekt wordt is dit volgens mij geen probleem. Een andere grote oorzaak van hoefbevangeheid zou te veel suiker in de voeding zijn.
Ik heb nog nooit eerder mijn hooi getest of laten testen op suikergehalte, mijn argument was dat ik toch geen invloed had op het hooi en dat daarom testen geen zin zou hebben. In de jaren dat ik alleen stond met mijn paarden en dus ook invloed had op waar het hooi vandaan kwam had ik er niet aan gedacht om het te laten testen op suiker. Ik de periodes daarna stonden mijn paarden met andere paarden samen en werd het hooi door de andere eigenaar geregeld, deze had namelijke een trekker. Heel praktisch want het nam mij het zware werk uit handen. Daar stond tegenover dat ik geen invloed had op waar het hooi vandaan kwam.
Op onze huidige stal werd het hooi bezorgd tot de paarden het hooi van 2024 niet wilden eten. Gelukkig konden we bij een bekende hooiboer terecht maar met het gevolg dat ik nu zelf verantwoordelijk ben voor de aanvoer van hooi. Het voordeel hiervan is dat ik dus nu ook kan bepalen welk hooi er gevoerd wordt. Op een gegeven moment hadden we drie soorten hooi liggen en kwam ik op het idee om te gaan testen op het suikergehalte.
Monster nemen
Om het hooi te kunnen testen moet je een monster nemen. Heb je een grote opslag waar je de hele voorraad op kan slaan is het dus mogelijk om van meerdere balen een pluk hooi te nemen, alle plukken te mengen en dan te laten analyseren. Maar helaas hebben de meesten van ons dat geluk niet en hebben we maar de beschikking over een klein deel van de hooivoorraad. Wat ook wel weer handig kan zijn als het hooi niet geschikt is om te voeren of de paarden het niet willen eten. Als je zelf de mogelijkheid hebt om de suikerwaarde te testen is dit geen probleem en zou je zo elke baal kunnen testen. Zeker wanneer het hooi er op het oog al anders uit ziet. Neem dan meerdere plukken hooi, meng deze en ga aan de slag met 100 gram hooi.
Bij de bronnen vind je pagina’s waar je uitgebreide informatie kan vinden hoe je precies te werk gaat. Ik heb per monster 100 gram hooi met 100 gram (= 100 ml) water gemengd in een hersluitbare diepvrieszak. Vervolgens heb ik na één uur wachten vijf keer een pluk hooi uitgeperst, die vijf uitslagen heb ik opgeteld en gedeeld om een gemiddelde te bepalen.
Het hooi dat je gebruikt voor de meting moet uiteraard ‘vers’ uit de hooibaal komen dus niet wat al op de grond gelegen heeft. Er zou een verschil kunnen zijn tussen de buitenkant en de binnenkant van een baal. De boer waar ik het hooi nu haal vertelde ook dat wanneer hij voordroog voor de koeien laat testen ze dwars door de balen heen steken zodat het monster ook van binnenuit komt.
Ik heb zelf de proef op de som genomen en een baal zowel aan de buitenkant als de binnenkant getest. Hier was inderdaad een behoorlijk verschil te zien dus van verschillende plekken nemen en goed mengen is belangrijk.
Percentage suiker
De hoeveelheid suiker in gras en dus later in het hooi hangt af van verschillende factoren. Zo heeft onder andere de hoeveelheid zonlicht en regen invloed maar ook de grassoort en het tijdstip van maaien. Ideale waarden van suiker in hooi voor paarden zouden onder de 10% moeten liggen. Daarom was het voor mij interessant om uit te zoeken of het hooi dat we voeren wel geschikt is voor Molly, al denk ik dat het voor elk paard belangrijk is om een niet te hoog suikergehalte in het hooi te hebben.
Laten testen versus zelf testen
Suikerwaarden in het hooi testen met een refractometer is een hele eenvoudige manier om een indicatie te hebben over de suikerhoeveelheid in het hooi maar het is géén laboratoriumonderzoek. Wanneer je het zelf testen in de vingers hebt dan schijnt de zelftest 1 á 2% af te wijken van de testen die je bij laboratoriums kan laten doen.
Wanneer je geen grote hoeveelheden hooi kan opslaan is zelftesten zeker een goed idee omdat per baal een hooianalyse laten maken financieel niet aantrekkelijk is.
Tegenwoordig kan je ook bij paardenvoederfabrikanten een eenvoudige analyse laten doen. Het nadeel hiervan is dat je geen percentages krijgt maar een schaal met een wijzer waardoor je moeilijker een conclusie kan trekken. Daarnaast verstrekken ze ook nog een voedingsadvies wat mij aan het denken zet over de objectiviteit van dat alles.
De refractometer
De refractometer is een instrument waarmee je het suikergehalte in water kan bepalen. Je druppelt de vloeistof uit het geperste hooi op het glaasje en wanneer je dan door de refractometer kijkt zie je op de schaalverdeling het percentage suiker.
Ons hooi
Ik ben dus aan de slag gegaan met de refractometer en heb hooi van 2023 getest waar ze bijna heel 2024 van gegeten hebben. In de nazomer hadden we hooi uit 2024 van een andere boer dat ze echt niet wilden eten, ik vermoed ook dat deze balen beschimmeld waren. Deze balen heb ik niet getest. Toen kregen we van onze vaste hooiboer een baal van een late snede (augustus 2024) deze aten ze wel maar niet met smaak. Daarna een baal die in juni 2024 gemaakt was en die viel wel meteen in de smaak.
Hooibaal 1: dit is het hooi van 2023 dat ze het hele jaar gegeten hebben. Na een meting kwam ik op een gemiddelde uit van 7,3% suiker.
Hooibaal 2: is ook van 2023, hier heb ik een experiment gedaan met een monster van alleen de buitenkant, het suikergehalte was dan opvallend hoog, 11,2%. Met een monster van plukken hooi van over de hele baal genomen kwam ik op een gemiddelde van 6,8% uit.
Hooibaal 3: late snede 2024 kwam als laagste uit wat suiker betreft, 5,1%. Dit hooi werd minder graag gegeten.
Hooibaal 4: dit hooi krijgen ze tot er weer gehooid gaat worden en heeft een suikerpercentage van 6,2%.
Conclusie
In mijn zoektocht naar de oorzaak van de hoefbevangenheid van Molly kan ik zeggen dat het onwaarschijnlijk is dat het percentage suiker in het hooi het probleem is. Wat toch een geruststelling is omdat geschikt hooi vinden een lastige opgave kan zijn.
De refractometer is een zeer handig instrument om op korte termijn een inschatting te kunnen maken of hooi geschikt is om te gegeven aan paarden. Monsters nemen vind ik wel weer lastig zeker als al op het oog het hooi in een baal verschillend is. Hooi is een afspiegeling van een weiland en daar kunnen op kleine stukken ook grote verschillen in vegetatie voorkomen. Hier moet wel aan gedacht worden.
Bij de keuze van het hooi heb ik er voor gekozen om niet het hooi te nemen met het laagste suikerpercentage. Ik wil namelijk wel dat ze graag het hooi eten zeker in de winter wanneer ze het ruwvoer echt nodig hebben om warm te blijven.
Door het meten met de refractometer kan ik één oorzaak wegstrepen van de zoektocht naar de oorzaak van de hoefbevangenheid van Molly. Ik heb daarnaast nog meer punten aangepakt om uit de vicieuze cirkel met haar te komen. Hier vertel ik later meer over.
In “Het grazen in het landschap plantenboek – Wat paarden eten” worden meer dan 100 planten besproken die een gevarieerde en natuurlijke voeding voor paarden vormen.
Bronnen:
www.wikipedia.org/wiki/Refractometer
www.wissen.sanoanimal.de/2020/04/20/schnelle-und-einfache-zuckerbestimmung-im-heu/
www.wissen.sanoanimal.de/nl/2020/04/20/snelle-en-eenvoudige-bepaling-van-het-suikergehalte-in-het-hooi
www.wissen.sanoanimal.de/nl/2022/05/27/welke-hoeveelheid-suiker-is-schadelijk-voor-mijn-paard/
www.pavo.nl/ruwvoeranalyse/
Het voeren van de door mij besproken planten aan paarden is volledig op eigen risico. Ik beschrijf louter de observaties van mijn eigen paarden en ben geen arts of therapeut. Bij ziektes altijd een arts of kundige therapeut raadplegen.
2 gedachten over “Suiker en de refractometer”
Ik sta ervan te kijken dat de suikerwaarde binnenin de baal minder is dan buiten. Ik heb er namelijk wel eens over zitten denken dat, als ik midden in een baal hooi terecht zou komen, ik het niet lang zou uithouden door gebrek aan zuurstof. Dus zo ook de hooistegels die daar in zitten, wat dus vergeleken kan worden met ingepakt hooi dat gaat fermenteren (er zit nl altijd wel wat vocht in). En dan zou ik dus verwachten dat de binnenkant juist suikerrijker zou zijn… Wat zijn jouw ideeen hierover?
Hoi Ron, hooi kan volgens mij niet fermenteren zonder plastic eromheen maar ik snap je idee. Fermentatie vindt plaats bij een lagere hoeveelheid droge stof (tussen 60 – 80%), suiker wordt dan door melkzuurbacteriën omgezet naar onder andere melkzuur waardoor de ph daalt. Hierdoor zou dan volgens mij dan juist de hoeveelheid suiker omlaag gaan. Bij hooi wil je een droge stof gehalte hebben van 80% of hoger om broei en schimmel te voorkomen.
Maar eerlijk gezegd weet ik hier ook het fijne niet van. Ik vond het alleen interessant omdat je kan denken: ik test even een paar plukken die je er zo uit trekt. Maar dit geeft dan geen goed beeld van de hele baal.
Ik ben wel nieuwsgierig naar meer ervaringen op dit vlak.